аза станда сырт ы экономикалы ызметті бас аруды йымдастыру

2. Қазақстанда сыртқы экономикалық қызметті басқаруды ұйымдастыру 2.1. Мемлекет деңгейінде сыртқы экономикалық қызметті басқару Қазақстанда сыртқы экономикалық қызметті рефор­ма­лау 1981 жылдан басталды. Дәл осы кезеңде олардың сырт­қы нарыққа өз беттерімен шығуы, сыртқы эко­но­ми­ка­лық қызметке экономикалық қызығушы­лық­та­ры­ның артуы бой­ынша министрліктердің, ведомстволар­дың, кәсіпорын­дар

мен ұйымдардың құқықтарын ке­ңей­туде алғашқы қа­дам­дар жасалды. Республиканың министрліктері мен ведомстволары және аса ірі бірлестіктер мен кәсіпорындар экспортты жоғары сапалы өнімдермен маңызды түрде қамтамасыз етуді жүзеге асыра бастады. Сыртқы экономикалық қызмет саласындағы өкілеттіктер мен құқықтар орталық органдардан алынып, жергілікті жерлерге көбірек қосымша өкілеттіктер беріле бастады. 1989 жылдың

сәуір айынан бастап барлық кәсіп­орын­дар мен ұйымдарға сыртқы нарыққа өз бетімен шығу және коммерциялық қызметті жүргізу құқы берілуі нәтижесінде, кәсіпорындар, республикадағы сыртқы экономикалық ке­шен­нің басты буынына айналды. 1988-ші жылдан іс жүзінде кез келген мемлекеттік және кооперативтік кәсіп­орындар сыртқы нарыққа шыға алады. Дегенмен, экспорт-импорт операцияларын жүзеге асыру негізінде валюталық өз

шығынын өзі өтеу қағидалары (принциптері) қаланды. Республикада сыртқы экономикалық қызметті дамы­ту­дың алғашқы сәтінен бастап СЭҚ-ті мемлекеттік реттеу жүйесі белгіленген болатын, нақтысында: сыртқы экономикалық байланысқа қатысушы­лар­дың тіркелуі; мемлекеттік шекара арқылы өткізілетін тауарлар мен басқа да мүліктер туралы мәлімдеу; лицензиялауды қоса отырып, жалпы мемлекеттік маңызы бар жекелеген тауарлардың

экспорт және импорт тәртібі және т.б. Дегенмен, барлық қолданылған шаралар кәсіпорын­дар­дың, кооперативтер мен ұйымдардың өз бетімен сырт­қы нарыққа шығудағы мүмкіндіктерін төмендетуге әкелді. Сыртқы экономикалық байланыстарды (СЭБ) алғашқы кезден әкімшілік әдістермен басқару, әсіресе экспорт бой­ынша іс-қимыл жасау, тікелей өнім өндірушілер мен қызмет көрсетушілердің экспорт-импорт операцияларын маңызды түрде